KLASY 7-8

Lekcja odbywa się na ekspozycjach chałup z pracowniami garncarską i tkacką oraz zagrody, wyposażenie której umożliwia prezentację wątku z drewnem. W tych muzealnych przestrzeniach uczniowie pracują w trzech zespołach tematycznych, by poznać narzędzia do obróbki drewna, gliny, wici, w tym przypadku włókna lnianego oraz gotowe wyroby z podanych surowców. Zajęcia prowadzi nauczyciel muzealny. Nad poszczególnymi stanowiskami opiekę nad uczniami sprawują opiekunowie ekspozycji muzealnych.

Problematyka lekcji skoncentrowana jest na poznaniu muzealnych zabytków życia codziennego na wsi od strony surowca, z którego zostały wykonane. Najwięcej wytworzono ich z drewna, w następnej kolejności z gliny i różnego rodzaju wici (przedmioty wyplatane). Uczniowie w zespołach „Drewno”, „Glina”, „Wici” dostają do ręki arkusze robocze i opisują wybrane eksponaty muzealne – wyroby i narzędzia do obróbki surowców. Następnie prezentują swoją pracę na forum klasy. Na lekcji podnoszone są m. in. takie wartości ówczesnej gospodarki samowystarczalnej na wsi jak bliski stosunek człowieka do przyrody, głównego źródła zaopatrywania wsi w niezbędne do życia surowce.

Lekcję rozpoczyna wizyta w zagrodzie z Korytkowa Dużego, gdzie przy odtworzonej na podwórzu pasiecie przyzagrodowej uczniowie zgłębiają tajniki pracy wiejskiego pszczelarza, poznają budowę tradycyjnego ula kłodowego, a także narzędzia wykorzystywane w tradycyjnym pszczelarstwie. W okólniku zagrody z Teodorówki dzieci i młodzież poznają pracę powroźnika i biorą udział w wykonaniu powrozu przy użyciu tradycyjnych przyrządów powroźniczych, tj. wózka i warsztatu. Na podwórzu zagrody z Bukowej, dzięki pokazowi wykonanemu przez przeszkolonego pracownika muzeum, poznają narzędzia oraz poszczególne etapy pracy łubiarza, prowadzące do wykonania sosnowego łubu czyli obręczy na sito. Zajęcia kończy wizyta w chałupie z Bukowej, gdzie ma miejsce prezentacja warsztatu i narzędzi łyżkarza.

Wykorzystując przygotowane rekwizyty młodzież odwzorowuje obrazy dawnego życia codziennego trzypokoleniowej rodziny Książków. Zabudowania Książków w całości przeniesiono do Muzeum ze wsi Teodorówka na Roztoczu i urządzono w nich ekspozycję ukazującą warunki życia tej rodziny w 1928 r. Akcentowane są główne wartości ówczesnego życia codziennego: pracowitość, sumienność, skupienie, wyciszenie, wiara, szacunek dla dorosłych, powściągliwość. Uczniowie poznają technologie niektórych codziennych czynności domowych i gospodarskich wykonywanych w chałupie: przygotowywanie i spożywanie posiłków, sprzątanie, obowiązki i zabawy dzieci. Młodzież odgrywa 3- 5 scenek o charakterze parateatralnym, wcielając się w postacie członków rodziny Książków sprzed 70 lat.

Może modna fryzura „z epoki”?, albo golenie brzytwą? Jak wygląda grzebień-wszarz i czy kołtun to choroba? Uczniowie uczestniczą w pokazie golenia zarostu i układania fryzury kobiecej. Odgrywają role czeladnika fryzjerskiego i klientów zakładu. W drugiej części zajęć, biorą udział w zmaganiach z utrzymaniem higieny i estetyki włosów na wsi w 1 poł. XX w.

Zapoznanie młodzieży ze społeczno-ekonomicznymi uwarunkowaniami życia codziennego ludności żydowskiej na wsi i w miasteczkach w latach 30. XX w. Wzrost nacjonalizmu, rozwój prywatnego i spółdzielczego handlu chrześcijańskiego, podniesienie świadomości ekonomicznej i rozbudzenie marzeń młodego pokolenia chłopów coraz bardziej utrudniały wówczas prowadzenie tradycyjnych form handlu żydowskiego, pogarszając warunki egzystencji tej ludności. Większość Żydów wyruszała na wieś z niewielką ilością taniego fabrycznego towaru, by sprzedać go a najlepiej wymienić na jajka, len, złom, szmaty, niewielkie ilości warzyw. Uczniowie zaopatrzeni w zrekonstruowane nosidła i fabryczny towar drobiazgowy „usiłują zarobić” w poszczególnych zagrodach chłopskich na utrzymanie rodziny jako handlarze-domokrążcy. Na ekspozycji mieszkań żydowskich i sklepiku żydowskiego poznają źródła historyczne do czynności, które wykonywali oraz wybrane aspekty produkcji, handlu transportu towaru w II Rzeczypospolitej.

Problematyka zajęć skoncentrowana jest wokół jednego przedmiotu-tematu. Jest nim powszechnie znany i używany garnek, najbliższy nam użyteczny element życia codziennego. Poprzez zagłębienie się w archeologiczne, etnograficzne i historyczne badania jednego przedmiotu poznajemy lepiej różnorodne dzieje cywilizacji. W wątku archeologicznym realizowanym na polu przy zbiorniku wodnym na rzece Czechówce grupa młodzieży odszukuje skorupy naczyń rozmieszczone na jego powierzchni. W wątku etnograficznym zajęć przygotowywana jest i odgrywana przez młodzież rusińska przypowieść ludowa Krupnik przesolony. Garnek jest w niej głównym przedmiotem współtworzącym z ludźmi, bohaterami tekstu, dobro i harmonię w życiu codziennym. W wątku historycznym, a zarazem ostatnim, młodzież poznaje naczynia z różnych epok. Różnice między nimi wynikają z technologii, materiału i przemian w życiu codziennym.

Udostępnienie w komorze chałupy z Teodorówki ekspozycji wiejskiego sklepu z około 1939 r. Stanisława Milaniuka z Dawidów na Podlasiu, stworzyło sposobność opracowania w Muzeum scenariusza lekcji na temat zasad funkcjonowania oraz roli jaką pełnił taki sklep na wsi. Wykorzystując kostiumy i rekwizyty młodzież odwzorowuje codzienne zakupy w pomieszczeniu sklepowym a także na jego zapleczu magazynowym w części gospodarczej zagrody. Poznaje wybrane elementy wyposażenia wnętrza sklepowego, towar sklepowy, zwyczaje handlowe. Np., po naftę, olej, atrament przychodziło się do sklepu z własnym naczyniem. Ośmioboczny kałamarzyk sklepikarz napełniał dziecku atramentem za jajko. Kostkę szarego mydła odcinał z długiej laski lnianą nitką. Wyroby tytoniowe przechowywał w przeszklonej szafce, aby nie przeszły zapachem śledzi, smaru do wozów, nafty. Na lekcji akcentowane są główne wartości wynikające dla mieszkańców Dawidów z obecności sklepu wiejskiego. Był jednym z najbardziej uczęszczanych miejsc we wsi. Ludzie przychodzili tu z koszykami  i jajkami po towar. Dzieci w drodze do szkoły zachodziły do sklepu Milaniuka po zeszyt, ołówek, gumkę czy atrament. W Dawidach, gdzie nie było remizy, kościoła, sklepik stał się też małym ośrodkiem życia towarzyskiego, bo, jak informują najstarsi klienci tego sklepu: „Mężczyźni papierosa palą, machorkę. Kwasek wypiją, piwo. (…) Na przyzbie siadali, trochę może rozmawiali o polityce, że chłopski rząd. Rozmawiali jakie narzędzia dobre, co niedobre, nasiona jakie dobre, żelazo stanieje czy zdrożeje. Gazet nie czytali. Na wieś dwie gazety może trafiały”.

Głównym założeniem lekcji muzealnej jest ukazanie miasteczkowego sklepu żelaznego jako ówczesnego ośrodka propagującego i umożliwiającego postęp techniczny na wsi. Widoczny był on niemal w każdej dziedzinie życia codziennego mieszkańców wsi i miasteczek. Poza pochwałą towaru żelaznego, zajęcia muzealne mają przybliżyć młodzieży etos pracy miasteczkowego kupca. Jego wiedza towaroznawcza była najlepszym środkiem przekonywania klienta o walorach towaru i gwarancją jego sprzedaży. W tym celu opracowano dla młodzieży zestaw ćwiczeń wzorowanych na przedwojennym podręczniku gimnazjalnym z 1938 r.: J. Kryński, J. Iwiński, Towaroznawstwo dla gimnazjów kupieckich i szkół handlowych, które są rozwiązywane na lekcji.

Kiedy święci się bukieciki ziół w kościele? Dlaczego kapliczka z Kolanówki stoi na rozstaju dróg? Dlaczego Chrystus jest frasobliwy? Lekcja przekazuje podstawowe informacje o wierze, tradycjach i obrzędach religijnym naszych przodków, potwierdzonych historią rodzin z przeniesionych do Muzeum chałup z naszego regionu. Zapoznaje uczniów z kultem  wybranych świętych, których wizerunki znajdują się w muzealnych obiektach. W skansenie można spotkać ślady dawnej ludowej religijności. Stoją tu kapliczki i krzyże, świadectwa żywej wiary naszych ojców. W drzwiach chałup wiszą atrybuty tej wiary, poświęcone wianki, bukiety z kłosami zbóż, które po poświęceniu wsiewało się w ziemię by dawały dobre plony. W muzealnych chatach znajdują się  cenne pamiątki rodzinne – św. obrazy kultowe przynoszone z dalekich nawet pielgrzymek, otrzymywane w cennych prezentach z okazji świąt i rodzinnych uroczystości. Wszystkie te miejsca będą odszukiwali uczniowie, podzieleni na specjalne zespoły tematyczne.

Zajęcia odbywają się w scenerii wigilijnej z wykorzystaniem zabytkowych ozdób choinkowych zawieszanych rokrocznie przez kilkadziesiąt lat w domach kilku wybranych rodzin zamieszkałych w Lublinie. Na zajęciach w Muzeum służą one jako wzory dla wykonania ozdób choinkowych przez uczniów. Połączenie prezentacji zabytku-rekwizytu i wiedzy o poszczególnych zabawkach choinkowych z samodzielną pracą dzieci prowadzi do ukazania bożonarodzeniowego drzewka jako scenerii świątecznych wydarzeń i tradycji umiejscowionej w konkretnej rodzinie. Chodzi o przedstawienie uczniowi specjalnego znaczenia czasu przedświątecznego, jako wkładu pracy każdego domownika w budowaniu klimatu nadchodzących świąt. Bez uwzględnienia tego aspektu, artystyczne działania pozbawione są świadomej religijnej kreacji świątecznych wydarzeń. Przytoczone fragmenty wywiadu dotyczącego przekazanych Muzeum zabawek z l. 30.-40. XX w., najlepiej wyobrażą co i z jakich materiałów wykonywano aby ozdobić choinkę: „Zabawki wykonane są z różnych materiałów. Wśród nich łańcuch z szyszek z modrzewia i orzechów laskowych (przyczepiane lakiem do nitki). Mikołaj z waty, papieru kolorowego i gotowej kupionej główki. Motyla z korali zrobiła siostra taty p. Marii. (…) Pawie oczka, dzwoneczki z koralików – pewnie też z tej książki. Jedna z ozdób to pomysł mamy p. Marii. Robiła też zabawki z pociętej i zwiniętej blaszki. Kupowana w arkuszach, zwijana na pręcie, oberwana część podstawki do kwiatów lub część do nabijania tytoniu do gilz. Taki cienki paseczek uciętej blaszki nawijano spiralnie.  Papuga kupiona prawdopodobnie w czasie wojny w sklepiku, w którym pracowała wówczas p. Zofia. Był to sklep z zabawkami dla dzieci, na ul. Świętoduskiej, taki malutki, drugi od ul. Zielonej. Pozostałe zabawki, np.: witrażyk, werbenka, pajączek robione według wzorów z książki (obecnie wyrzuconej)”.

Czy  wiesz jak  w prosty i niedrogi sposób samodzielnie zrobić pisankę? Do czego może przydać się pszczeli wosk, blaszany pisak i karbowana bibuła przy wykonywaniu pisanek? Komu i kiedy panna darowywała pisankę i co to znaczyło? Podczas zajęć muzealnych uczniowie poznają historię i tradycję zdobienia jajek woskiem czyli techniką batiku. Bazując na tzw. motywach lubelskich i posługując się tradycyjnymi narzędziami, wykonują samodzielnie po dwie pisanki. Warunkiem uczestnictwa w warsztatach jest przyniesienie przez uczniów dwóch ugotowanych, nie barwionych jajek.

Zajęcia odbywają się na ekspozycji wybranych obiektów w sektorze Wyżyna Lubelska. Ich celem jest zwrócenie uwagi na ethos polskiego domu, będącego przez pokolenia ostoją wiary i polskości, a także zapoznanie uczniów z bogatą symboliką domu oraz z niektórymi zwyczajami i obrzędami ludowymi, mającymi zapewnić mu pomyślność. Uczestnicy zajęć pracując w zespołach tematycznych, odnajdują na ekspozycji te przestrzenie, które świadczą o sacrum w codziennym życiu człowieka. W finale spotkania prezentują oni swoim kolegom efekty swej pracy dotyczące wartości domu w którym wzrastają, więzi rodzinnych oraz sposobów ich pielęgnowania.

Na wybranych przykładach z konkretnych życiorysów ziemian, młodzież dowiaduje się, że patriotyzm w istocie jest wieloaspektowy i dotyczy postaw w różnych dziedzinach życia. To odpowiedzialność za losy państwa i narodu i lokalnych społeczności nie tylko w sytuacji zagrożenia wojną, ale w życiu codziennym. Wartości pokazane na warsztatach to: dobroczynność i ofiarność na cele społeczne, praca oświatowa wśród ludności wiejskiej i patriotyzm gospodarczy.

Na warsztatach reprezentowane są tradycyjne formy muzealne – zabytki i ekspozycja, wykład informacyjny w formie komentarzy oraz interaktywna forma muzeum wydarzeń życia codziennego. W mini warsztatach parateatralnych młodzież z użyciem kostiumów i rekwizytów odgrywa w poszczególnych scenkach role m. in. ziemianina, kwestarza, który przybył do dworu z prośbą o datek na remont kościoła, instruktorki kursu higieny i dziewcząt wiejskich w tym kursie uczestniczących oraz młodych ziemian – patriotów gospodarczych, którzy angażują się w akcję popierania krajowej wytwórczości w sytuacji zagrożenia Ojczyzny światowym kryzysem gospodarczym lat 1929-1935. Na zakończenie zrealizowanych tematów, młodzieży stawiane są pytania pomocnicze mające uwypuklić prezentowane zagadnienia a także odnieść je do zachowań i wartości w życiu współczesnym. Czy wartości ziemiańskie takie jak: ofiarność na cele społeczne i publiczne są Tobie bliskie, a może dalekie i niezrozumiałe? Czy znasz historię pracy społecznej? Czy używasz czasami słowa społeczniak? Jak w dobie globalizacji rozumiesz hasło ”Cudze chwalicie swego nie znacie”? Co czujesz gdy słyszysz hasło kupuj wyroby polskie a chcesz kupić dobrze i tanio?