Powiśle

 

 

 

1268981989

1. Pień dębu z krzyżem z Dzbenina

Krzyż na dębie zawiesił w latach 80-90-tych XIX w. Stanisław Mędrkiewicz (1852-1909), ówczesny właściciel majątku Sławin-Zdrój, w celu zaznaczenia granicy swojej posiadłości. Stanisław Mędrkiewicz został właścicielem Sławina w 1879 r. Do niego należał m.in. dworek „Kościuszki” i działający w tym czasie zakład wodoleczniczy. Historia krzyża wiąże się z faktem sprzedaży przez niego części posiadłości – lasu, wtedy sięgającego aż do Dębówki. Przez las prowadził trakt do Snopkowa, przy którym rosły dęby. Przed sfinalizowaniem transakcji, Stanisław Mędrkiewicz zawiesił krzyż na jednym z dębów rosnących faktycznie już na terenie sprzedanym. Nowy właściciel lasu – Żyd – po paru latach zaczął karczować drzewa i sprzedawać ziemię, ale drzewo z krzyżem oszczędził. Tak też dąb się rozrastał, a krzyż wrastał w pień drzewa. Około 1980 r. dąb runął, a okoliczni mieszkańcy zabezpieczyli pień z krzyżem przed dalszym zniszczeniem. W 2001 r., z inicjatywy Zofii Rzączyńskiej, „kapliczka” trafiła do Muzeum Wsi Lubelskiej, stając się lokalnym, religijnym akcentem sektora Powiśle.

 

2. Zagroda z Chrząchowa

Zagroda złożona z: chałupy i stodoły dokomponowanej z gospodarstwa St. Przychodnia z Braciejowic na wzór oryginalnej niezachowanej, ubikacji, studni korbowej, psiej budy i kopca na ziemniaki. Wnętrza nie są udostępnione do zwiedzania. Zagroda z Chrząchowa reprezentuje typową dla Powiśla dwubudynkową zagrodę rodziny biedniackiej. Chałupa jest asymetryczna z dośrodkowym układem pomieszczeń, wyróżnia się także drugimi drzwiami umieszczonymi w ścianie szczytowej, prowadzą one do komory wydzielonej z sieni i dość stromym dachem. Pod komorą jest piwnica murowana z kamienia łamanego. Stodoła z wyodrębnioną oborą była często spotykana w regionie w gospodarstwach biedniackich i średniozamożnych.

 

3. Zagroda z Janiszowa

Zagroda złożona z: posadowionych chałupy i budynku gospodarczego ze stajnią, oborą, stodołą, komórką, szopą i poddachem, oraz chlewik przewidziany do rekonstrukcji, na posesji jest również studnia, piwnica ziemna, bróg. Przed chałupą był ogródek kwiatowy otoczony płotem koszowym. Zagroda otoczona częściowo płotem koszowym. Wielofunkcyjny budynek gospodarski jest odwzorowaniem wykonanym na podstawie obiektu z Wilkowa jako zbliżonego cechami do niezachowanego w tej zagrodzie w momencie pozyskania chałupy Stępniów do Muzeum. Wnętrza nie są udostępnione do zwiedzania. Chałupa należy do najstarszych wśród zachowanych drewnianych tego typu budynków mieszkalnych o konstrukcji sumikowo-łątkowej. Na Powiślu budowano je do przełomu XIX i XX w. Jest to też typ chałupy wąskofrontowej, które powszechnie występowały w XIX w. w regionie Powiśla. Godny uwagi jest również płot koszowy wierzbowo-wiklinowy, stosowany na tym terenie ze względu na łatwość dostępu surowca.

     

     

 

4. Zagroda z Brzezin        

Chałupa z Brzezin, zbudowana została w 1789 r. Prezentowana w niej ekspozycja jest osadzona w czasach jak dotąd najodleglejszych spośród wszystkich odwzorowanych dotychczas w Muzeum Wsi Lubelskiej.

Ekspozycja odnosi się do 1881 roku, kiedy chałupę zamieszkiwała dwupokoleniowa rodzina Jakuba i Agnieszki Gruzów. Jej czasookres jest zatem starszy niemal o ćwierć wieku od najwcześniejszego horyzontu chronologicznego wystaw stałych, dotychczas udostępnionych w lubelskim skansenie tj. chałupy z Tarnogóry – ok. 1900 r. i zagrody z Urzędowa – ok. 1905 r., obie znajdujące się w sektorze Wyżyna Lubelska.

Na wystawie zagrody z Brzezin pomieszczono wiele odwzorowań i rekonstrukcji, ale również wprowadzono archaiczne przedmioty z innych subregionów Lubelszczyzny. Wyposażenie izby to proste meble, dla których wzorcem były materiały ikonograficzne pokazujące izby chłopskie z tego okresu. W ten sposób powstały m.in. oba wyrka, stół, ława pod półkę na naczynia oraz ława służąca do spożywania posiłków oraz wykonywania niektórych prac gospodarczych. Ekspozycja ukazuje wczesny okres kształtowania się decorum izby chłopskiej – na stole stoi pasyjka, a na ścianie wisi krzyżyk i ledwie kilka świętych obrazów.

Otwarciu ekspozycji towarzyszyło wydanie katalogu Zagroda z Brzezin w Muzeum Wsi Lubelskiej w Lublinie


   

 

 

5. Zagroda z Głodna

Zagroda złożona z: chałupy (lata ok. 1880-1890), zabudowań gospodarczych w formie zwartej, zwanych okólnikiem, złożonych ze stodoły z dwoma podwieszonymi gołębnikami, zabudowań gospodarczych, zwanych chlewikami, złożonych z trzech wyodrębnionych budynków połączonych dwoma poddachami: obory, spichlerza z dwoma stajniami i chlewikiem oraz dwuwnętrznego chlewika. W zagrodzie podwórze było brukowane „kocimi łbami”. Poza zwartą zabudową stoi murowany chlew, murowana piwnica i studnia z żurawiem. Druga piwnica murowana stoi za stodołą. W chałupie z Głodna zamożnej katolickiej rodziny Krzaków urządzono w 2009 r. ze środków Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego edukacyjne modele mieszkań dwóch rodzin żydowskich na wsi u schyłku II Rzeczypospolitej – handlarza domokrążcy i byłego sadownika, obecnie właściciela sklepu. W sieni chałupy eksponowane jest mieszkanie ubogiej rodziny Ĺ»yda domokrążcy. Wyposażenie izby stanowią proste meble. Kredens i ramę na naczynia kuchenne, stół i półkę na przedmioty kultu religijnego wykonali wiejscy i miasteczkowi stolarze. Łóżka metalowe i piecyk żeliwny są produkcji fabrycznej. Rodzina domokrążcy próbuje utrzymać się z handlu drobiazgowego i obnośnego skupu, m. in. odpadków. Pokazują to przedmioty będące efektem takiego handlu: niewielkie ilości włókna lnianego, pierze gęsie, szmaty podwieszone pod sufitem w połatanych workach. W beczce gromadzony jest złom. W izbie zaaranżowano mieszkanie zamożniejsze. Są tu meble lepszej klasy: mosiężne i niklowane łóżka, dębowy kredens pokojowy, szafy – na ubrania i biblioteczna na książki religijne. Podstawą utrzymania tej rodziny jest głównie sklep z towarami różnymi eksponowany w komorze chałupy. Prowadzą do niego również osobne drzwi ze dworu. W tym pomieszczeniu za przepierzeniem urządzono ponadto podręczną rekwizytornię dla pomocy dydaktycznych zgromadzonych dla programu edukacyjno-ekspozycyjnego Poznaj i uszanuj codzienność innych zrealizowanego ze wspomnianych środków ministerialnych. W tym sklepie nie ma stylistycznie jednorodnych mebli. Skrzynia mączna służy tu za ladę sprzedażną, półki sklepowe pochodzą – jedna z dawnej karczmy, druga z miasteczkowego sklepu. Na ladzie wyłożono tzw. artykuły różne. Na ścianie komory wiszą rafki do wędzenia śliwek. Przypominają o dawnej przeszłości sklepikarza, gdy był on dzierżawcą dworskich i chłopskich sadów. 1   

5

2

3 

 

 

 

 

 

6. Kapliczka z Leszczyny

Jest to kapliczka drewniana, typu domkowego, konstrukcji słupowej, z dwuspadowym dachem krytym blachą ocynkowaną. Nad przeszklonymi drzwiami wycięta data budowy 1927.by Matka Boska broniła Leszczynę od nieszczęść oraz na intencję otrzymania potomstwa w rodzinie. Antoni sam wyrzeźbił w drewnie wyposażenie kapliczki: figurę Matki Boskiej, Kalwarię, postacie św. Agaty i św. Floriana. Kapliczkę postawił na skaju wsi Leszczyna cieśla-samouk Antoni Wnuk (ur. 1863 r.). Jak głosi rodzinna tradycja by Matka Boska broniła Leszczynę od nieszczęść oraz na intencję otrzymania potomstwa w rodzinie. Antoni sam wyrzeźbił w drewnie wyposażenie kapliczki: figurę Matki Boskiej, Kalwarię, postacie św. Agaty i św. Floriana. Z biegiem lat przedmiotów kultu przybywało. Mieszkańcy Leszczyny z pielgrzymki do Częstochowy przywieźli porcelanowe figurki świętych, inni zawieszali kolejne święte obrazki. Gabriel Pis z Kraśnika wytoczył dwa drewniane dzwony, które zawiesił na ścianie frontowej kapliczki po obu stronach drzwi. Oryginalne przedmioty kultu i pobożności przeniesiono w Leszczynie do nowej kapliczki. Natomiast w skansenie we wnętrzu kapliczki postawiono figurę św. Jana Nepomucena, patrona mostów, chroniącego przed powodzią i niosącego pomoc tonącym, wyrzeźbioną w 2004 r. przez Adama Lipę z Siedlisk.

7. Kapliczka ze Żmijowisk

To wierna kopia obiektu ze wsi Żmijowiska na lubelskim Powiślu. Kapliczka wisi tam na lipie rosnącej przy gościńcu na skraju wsi. Szafka wykonana jest z drewna sosnowego, z przeszklonymi bocznymi ściankami, malowana jest na niebiesko. Przykrywa ją dwuspadowy daszek, wsparty na dwóch kolumienkach, zabezpieczony blachą żelazną ocynkowaną. Kopię wykonali pracownicy muzeum Marek Frąk i Krzysztof Drozdowski w 2002 r., wg inwentaryzacji kapliczki z 1986 r. W szafce, zgodnie z sytuacją w Żmijowiskach, umieszczono wizerunek Matki Boskiej Częstochowskiej – współczesny wyrób spółdzielni „Veritas”.

 

8. Most na rzece Czechówce

9. Zagroda z Karczmisk

Zagroda złożona z: chałupy (wybudowanej w 1748 r.), stodoły z komorą, obory murowanej, piwnicy ziemnej. Przed chałupą ogródek kwiatowy wygrodzony płotem sztachetowym. Zagroda nie ogrodzona. Stodoła pochodzi z innej miejscowości i została dokomponowana do zespołu jako zbliżona cechami do niezachowanej w zagrodzie Popiołków w momencie pozyskania chałupy do MWL. Obora z opoki jest kopią obiektu z innego gospodarstwa w Karczmiskach, zbliżonego cechami do ówczesnej obory Popiołków. Wnętrza nie są udostępnione do zwiedzania.

 

10. Zagroda z Kaliszan

Zagroda złożona z: chałupy, stodoły, drewnianego budynku inwentarskiego, z chlewem, pomieszczeniem na sieczkarnię i poddachem-wozownią, budynek gospodarczy murowany składający się z obory-stajni i spichlerza z podpiwniczeniem, ustępu drewnianego, studni na korbę. Przy domu sad i ogródek kwiatowo-warzywny. Zagroda otoczona płotem sztachetowym. Stodoła i budynek inwentarski pochodzi z innych miejscowości i zostały dokomponowane do zespołu jako zbliżone cechami do niezachowanych w zagrodzie Burdzińskich w momencie pozyskiwania chałupy do MWL, a obora murowana z opoki będzie rekonstruowana.